Sinh ra và lớn lên tại cố đô Huế - cái nôi phát triển của nghề tranh thêu tay, anh Trần Quang Phúc - Giám đốc Công ty TNHH Thương mại và Sản xuất Tranh thêu tay Huế Havina (2/22 Lữ Gia, phường 15, quận 11, TP. HCM) luôn mang trong mình một nỗi tiếc nhớ khi chứng kiến không ít người thân trong gia đình, làng xóm rời bỏ nghề. Những nghệ nhân từng “đưa hội họa vào tranh thêu” chẳng còn trụ vững, song song với đó, cây kim, sợi chỉ dường như không còn đủ sức hấp dẫn với lớp trẻ ngày nay.
Thế nhưng, với sự quyết tâm và mong muốn nối dài nghề truyền thống, anh Phúc cùng gia đình chị gái của mình đã thành lập thương hiệu tranh thêu Havina có trụ sở tại TP. HCM và xưởng thêu tại Huế. Thương hiệu thành lập không chỉ để làm, mà là để gìn giữ hạnh phúc của nghệ nhân, của nghề, để những bản sắc văn hóa dân tộc được thêu dệt giữa những kẽ hở của thời gian.
Theo chia sẻ từ anh Phúc, một trong những lý do khiến tranh thêu trở thành nét văn hóa đặc sắc là nhờ vào sự khéo léo của người làm nghề thông qua từng đường kim, mũi chỉ. Mẫu tranh thêu tay có thể là mẫu được thiết kế riêng, cũng có thể do khách hàng yêu cầu theo sở thích. Khi bản vẽ trên giấy đã hoàn thành, người thợ sẽ chuyển mẫu tranh thêu tay từ giấy can trong hoặc giấy nến lên vải thêu.
Một bức tranh thêu tay đẹp cần đảm bảo sự chỉn chu trong tất cả công đoạn. Nếu như chọn loại vải không có độ bền cao, sau một thời gian vải sẽ bị giãn hoặc mục. Đến khâu cuối cùng là đóng khung, tưởng chừng đơn giản nhưng nếu lựa khung có kích thước không phù hợp, đóng không kỹ thì tranh cũng không đạt được độ căng thích hợp. Điểm đặc biệt làm tranh thêu tay khác với các loại tranh khác là kỹ thuật loang màu. Làm nên sự giao thoa màu sắc giữa các chi tiết cần đến sự phối màu tài tình của người thợ thêu, cần sắp xếp kỹ càng từ khâu chọn chỉ, mỗi màu chỉ đi từ nhạt đến đậm tạo chiều sâu cho thị giác, làm nên tổng thể hài hòa, sống động. Anh Phúc tự hào chia sẻ: “Thổi một phần mảnh hồn của văn hóa dân tộc vào tranh là điều máy móc khó mà làm được”.
 |
|
Để đứng vững trên thị trường sản phẩm thủ công, mỹ nghệ, thương hiệu tranh thêu Havina lấy quê nhà làm mạch nguồn cho dòng cảm xúc sáng tạo của mình. Đại diện thương hiệu cho biết, sản phẩm công ty chủ yếu hướng đến các đề tài như phong cảnh thiên nhiên, hoa, lá, động vật, các di sản, địa danh nổi tiếng vùng cố đô và trong cả nước. Anh và những cộng sự của mình không ngừng tìm tòi đề tài mới mẻ, nghiên cứu cách thể hiện văn hóa Việt qua sợi chỉ. Để rồi từ đó, những hình tượng gắn với cội nguồn như hoa sen, nón lá, làng quê, người phụ nữ trong tà áo dài trở nên quen thuộc với tranh thêu tay Huế, khơi gợi ký ức trong tâm tưởng người nghệ nhân và cả những người thưởng tranh.
Bên cạnh các mẫu tranh có sẵn, chúng tôi cũng được chiêm ngưỡng nhiều bức thiết kế riêng theo yêu cầu của khách, mà ở đó có cả một “bầu trời” tinh hoa văn hóa Việt: Tranh Đông Hồ, tích trầu cau, hình ảnh gà trống, lúa gạo tượng trưng cho sự đủ đầy “lúa thóc đầy bồ” hay biểu tượng cây tre - búp măng non. Nhờ hành trình tìm về bản sắc quê hương xứ Huế, tranh thêu tay Havina từng bước chinh phục những thị trường khó tính như Mỹ, Úc, Canada, Nga, Đức, Pháp, Nhật Bản,...
“Lương là một yếu tố cần thiết, nhưng quan trọng hơn hết thì người thợ thêu phải thật sự có đam mê và yêu nghề”, anh Phúc bộc bạch. Có những người bén duyên với nghề thêu từ thuở đôi mươi rồi theo nó cả đời, cũng có không ít người gắn bó với nghề chưa được bao lâu đã chọn dừng lại, bởi những đòi hỏi khắt khe và cả tính chất cố hữu của nghề thêu. Ở thời điểm mới thành lập, xưởng thêu mang theo niềm hy vọng thắp lại ngọn lửa nghề tưởng chừng như không còn. Đến nay, Havina đã gầy dựng đội ngũ gần 40 nghệ nhân gạo cội, chung tay đưa nghề thêu hồi sinh bằng chính giá trị truyền thống của nó.
Thành công bước đầu trong việc thu hút nhân lực, người xây dựng thương hiệu cũng cần giải quyết bài toán khó khác là giữ chân người lao động. Với anh Phúc, mỗi bức tranh là thành quả của quá trình lao động nghệ thuật bền bỉ, được làm nên bởi những đôi bàn tay cần mẫn bảo tồn văn hóa qua năm tháng. Anh tâm niệm rằng cần xây dựng môi trường làm việc như một gia đình, nơi người lao động được tự do sáng tạo. “Tâm sự với họ về gia đình, con cái, chăm lo đời sống tinh thần chứ không nên để họ cứ đến làm rồi về. Môi trường tốt mới tạo cho người ta đam mê gắn bó lâu dài”, đại diện thương hiệu tranh thêu Havina khẳng định như thế.
Cuộc sống hiện đại với sự ra đời của công nghệ mới khiến không ít nghề truyền thống dần biến mất theo dòng chảy của thời gian. Tuy nhiên, vẫn sẽ có những người như anh Phúc tìm thấy sự đồng điệu trong vẻ đẹp tranh thêu tay; những người lặng lẽ ngồi bên khung thêu, dệt nên những sợi ký ức một thời xứ Huế; những bàn tay âm thầm đem cây kim, sợi chỉ lưu giữ hồn cốt văn hóa Việt Nam.