Sinh ra và lớn lên trong một gia đình có truyền thống làm gốm tại làng quê Xuân Quan. Lê Mạnh Tuấn đã sớm quen với mùi đất sét, âm thanh róc rách của nước và tiếng lửa reo trong lò nung. Nhưng không dừng lại ở việc tiếp nối nghề truyền thống ông cha, ông chọn cho mình một con đường khó hơn: làm nghệ thuật từ đất, sáng tạo trong từng dáng bình, nét men, họa tiết chạm khắc sống động.
“Tôi luôn coi đất là một chất liệu sống. Nếu mình nâng niu và hiểu nó, đất sẽ tự nói cho mình biết nó muốn trở thành gì,” ông Tuấn chia sẻ. Chính quan niệm đó đã giúp ông có những bước đi táo bạo, dám thử nghiệm kỹ thuật men mới, phối hợp đất truyền thống với nhiều loại phụ gia tự nhiên để tạo nên dòng gốm mang phong cách riêng.
Để có một sản phẩm gốm hoàn chỉnh, người nghệ nhân phải trải qua hàng chục công đoạn – từ chọn loại đất phù hợp, nhào trộn, tạo hình trên bàn xoay, phơi khô, tráng men đến nung trong lò lửa hàng trăm độ C. Mỗi công đoạn đều cần đến sự tỉ mỉ, am hiểu sâu sắc về kỹ thuật lẫn cảm nhận tinh tế về thẩm mỹ.
Ông Lê Mạnh Tuấn cho biết: “Đất là chất liệu rất thật, nhưng cũng rất khó chiều. Nếu người nghệ nhân không đủ kiên nhẫn và không thực sự yêu nó, đất sẽ không cho ra tác phẩm như mong muốn”.
Với ông Tuấn, mỗi sản phẩm đều mang hơi thở riêng, là sự hòa quyện giữa truyền thống và sáng tạo cá nhân. “Tôi luôn cố gắng giữ linh hồn của gốm, nhưng đồng thời phải thổi vào đó hơi thở của cuộc sống hiện đại. Đó là cách để nghề sống được,” ông nói.
Giữa những thanh âm ồn ào của cuộc sống hiện đại, vẫn có những con người lặng lẽ ngồi bên bàn xoay, cần mẫn nắn từng thỏi đất thành hình như ông Tuấn. Với ông, đất không chỉ là vật liệu, mà là một thực thể sống, biết thở, biết kể chuyện – và qua bàn tay của của Nghệ nhân, đất như nở hoa. Họ chính là những nghệ nhân làm gốm – những người lưu giữ linh hồn của đất, của lửa và của văn hóa truyền thống.
Một nắm đất thô sơ tưởng chừng vô tri, dưới bàn tay nghệ nhân lại trở thành chiếc bình hoa thanh thoát. Đó là một quá trình kỳ diệu, nơi cảm xúc, kỹ năng và tâm hồn được gửi gắm qua từng đường gân, nét khắc. Nghệ nhân làm gốm không chỉ là người tạo hình, mà còn là người đối thoại với đất, lửa và thời gian. Ông rất tự hào và vinh dự cho biết: Năm 2014, ông được Trung ương Hiệp hội Làng nghề Việt Nam phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Làng nghề Việt Nam. Đây là phần thưởng cao quý ông đã trải qua ba thập kỷ gắn với nghề.
Không chấp nhận sự lặp lại hay sao chép, nghệ nhân Lê Mạnh Tuấn dành nhiều năm nghiên cứu, kết hợp kỹ thuật cổ truyền với tư duy thiết kế hiện đại. Các tác phẩm gốm của ông không chỉ phục vụ đời sống – mà còn bước vào không gian trưng bày nghệ thuật, được giới chuyên môn đánh giá cao cả về hình khối lẫn tinh thần Việt.
Một trong những dấu ấn của ông là dòng gốm “Đất nở hoa”, nơi những chiếc bình, đĩa, chén tưởng chừng mộc mạc lại toát lên vẻ thanh thoát, sống động như đang “thở”. Họa tiết không cầu kỳ mà giàu chất thơ, thể hiện cái nhìn dung dị nhưng sâu sắc của người nghệ nhân với thiên nhiên và con người Việt Nam.
“Giữ nghề không có nghĩa là bảo thủ. Giữ là giữ cái hồn, còn hình thức có thể thay đổi để gốm sống được trong nhịp sống mới,” ông Tuấn tâm sự.
Không chỉ là nghệ nhân, ông còn là người thầy tận tụy của nhiều thế hệ trẻ yêu gốm. Ông mở xưởng thủ công tại chính ngôi nhà cổ của gia đình, vừa sản xuất, vừa làm nơi thực hành cho học sinh, sinh viên mỹ thuật và du khách. Với ông, truyền nghề là cách duy nhất để làng gốm sống tiếp, không chỉ trong ký ức mà trong đời sống hàng ngày.
“Gốm là nghề của sự nhẫn nại. Nếu không yêu và không sống với nó đủ lâu, thì rất khó đi đến tận cùng,” ông nói, khi đang ngồi bên bàn xoay, chỉnh từng nét nhỏ trên chiếc bình đang se khô trong nắng chiều. Ngay trong gia đình, ông cũng truyền nghề cho các con, con gái, con rể.
Các tác phẩm của nghệ nhân Lê Mạnh Tuấn đã có mặt tại nhiều triển lãm thủ công mỹ nghệ trong và ngoài nước. Nhiều khách hàng từ Nhật Bản, Pháp, Đức đặc biệt yêu thích sản phẩm của ông bởi sự hài hòa giữa vẻ đẹp truyền thống và tính ứng dụng hiện đại.
Dù vậy, ông vẫn giữ cho mình một cách sống khiêm nhường và lặng lẽ. “Tôi không chạy theo danh hiệu. Điều tôi quan tâm là mỗi ngày vẫn còn được làm bạn với đất, được thấy những mẻ gốm ra lò và thấy nghề vẫn còn thở,” ông nói.
Giữa dòng chảy vội vã của đời sống hiện đại, những người như nghệ nhân Lê Mạnh Tuấn là minh chứng rõ ràng cho sức sống bền bỉ của làng nghề Việt. Qua bàn tay ông, đất đã thực sự “nở hoa” – không chỉ bằng hình thức mà bằng cả chiều sâu văn hóa, tâm hồn và khát vọng lưu giữ bản sắc văn hoá làng quê.